Terug naar huis…
Mijn zus en ik, circa 1981.
Nou jongens, welkom in de jaren ‘70. Tis me wat hè. Ik kijk naar twee paar starende kinderogen. Voor mijn kinderen stam ik uit de oertijd. Zo ook de plek waar we nu zijn. De keuken met die bovenmaats grote betonnen wasbak. De serre erachter, ik herken hem direct. We legden er zakdoekjes op S.’s zesde verjaardagsfeestje. Die herinnering is nog verrassend helder, aangewakkerd door wat ik zie. De lambrisering, de linnen wandbekleding. Niets in dit huis is veranderd sinds mijn laatste bezoek.
Beschaamd concludeer ik dat ik het huis van mijn oom en tante al decennia niet meer bezocht heb. Weten dat ik er niet meer kwam heeft nooit aan me geknaagd. We zagen elkaar op zondag bij oma thuis. Nu, staand in de deur, overvalt dat gevoel me dubbel. We worden hartelijk ontvangen en ik besluit geen woorden vuil te maken aan mijn schaamte. Zij doen het ook niet. We komen uit een familie die nergens teveel woorden aan vuil maakt.
S. is er ook. Met haar man. Zij is mijn enige nicht aan vaderskant en het enige kind van A., de jongere zus van mijn vader. A.’s man J. zit verankerd in zijn stoel, alsof hij daar sinds mijn laatste bezoek voor het gemak maar is blijven zitten. Het veldrijden is op tv. Winterweekenden. Vaste prik. Zonder Matthieu van der Poel deze keer, onderstreept J. voor de duidelijkheid. Dat is leuk voor de andere veldrijders, lach ik.
We zijn er allemaal. Met koffie en vlaaien van een bakker uit Neerbeek, want J. reist – net als mijn vader dat deed – de provincie af voor de lekkerste vlaai en het beste brood. Mijn vader reed er helemaal tot in Margraten voor. Mijn ouders maakten er dan een dagje van.
We praten bij en halen herinneringen op. We lachen respectvol om J.’s hobby. De beste man verzamelt bidprentjes. Trots laat hij zijn collectie zien. Gearchiveerd op alfabet én op jaartal van overlijden. Ik heb er zo’n 200.000, lacht hij een beetje achteloos. Ik krijg er binnenkort weer zo’n 600, via mijn mannetje bij de Dela, vult hij aan. Ik loop hardop lachend de trap naar beneden. Weet je hoeveel bidprentjes hij heeft?, zeg ik luid tegen mijn publiek in de woonkamer en klap van de lach met mijn vlakke hand op mijn bovenbeen.
We bedanken ze voor de koffie en vlaai. We moeten door. Voor het eerst sinds maanden gaan we terug naar mijn ouderlijk huis. De nieuwe eigenaren hebben ons uitgenodigd. De vraag was lange tijd of ik dat wel wilde? Terug naar de plek waar ik ben opgegroeid, wat zou dat met me doen? De plek waar mijn leven in de kieren en scheuren zit. Mijn geur in het behang. Wat zou een bezoek me brengen behalve verdriet?
Het huis is door mijn vader zelf gebouwd. In 1973 als ik me niet vergis. Met zijn vader en wat ingehuurde metselaars. Zo ging dat toen. De bouwtekening was dezelfde als die van het huis van een vriend van mijn vader. Overigens circuleert er een 8mm filmpje waar ik door mijn vader een steigerplank word opgetild. Waar ik vervolgens volkomen onverantwoord een beetje heen en weer waggel. Dat terzijde.
De complete straat waarin ik ben opgegroeid is gebouwd in hetzelfde jaar. We groeiden er samen op. Mijn buurkinderen, mijn zus en ik. Allemaal in hetzelfde soort huis, met een evengrote tuin. Tegenover de kerk. In die straat knikkerden we, liepen we op stelten, organiseerden we onze eigen rondjes rond de kerk, speelden we stoeprandje, skateboardden we. Een zeven huizen tellende mini-Vinex was het, in een dorp met nog geen 1000 zielen.
Het huis maakt geen deel meer uit van onze familie. Het is nu een hoofdstuk in onze familiegeschiedenis. Geen anekdote, daar is het te belangrijk voor. Voor mijn ouders was een eigen huis met een gezin een droom. Het boompje stond in de voortuin. Zie foto. Die droom hebben ze letterlijk zelf gebouwd en is vorig jaar met een handtekening en een zwaar hart overgedragen aan anderen. Het is nu hun droom en daarin lopen wij verdwaasd en verloren rond.
Ik ben er als gast, ook al ben ik erin verweven als geen ander. De benedenverdieping is onherkenbaar. Mijn moeder zou vast geroepen hebben dat het heel mooi is. Mijn vader zou vooral zijn zorgen hebben uitgesproken over het gras van de achtertuin. Dat het door mijn vader zo gekoesterde boompje uit de tuin was viel ons pas later in.
De omvang van de verandering in het huis helpt me. Ik ga niet kapot. Ik zoek referenties, plekken die ik nog herken van vroeger. Waar wij hangend op de bank naar Van Kooten & De Bie keken, staat nu een keuken. Waar het terras begon ligt nu een woningbrede kamer. Waar de keuken was, ligt nu een hal. Op de bovenverdieping is nog niks veranderd. Dat is voor later wordt ons verteld. Ze hebben grootse plannen. Boven blijf ik weg. Daar ligt mijn kamer, die afgebakende plek waar ik altijd veilig was voor de buitenwereld. Waar ik liggend op bed in de ogen keek van de Iron Maiden mascotte. Daar weer zijn, kan ik niet aan.
Kan zomaar zijn dat ik na vandaag niet vaak meer in M. kom, zei ik nog tegen J. toen we in de deur stonden om weg te gaan. Behalve het graf van mijn grootouders heb ik er niks meer. J. knikte begrijpend. De beste man onderhoudt het kerkhof een beetje, voor zover het die naam nog mag hebben. J. wordt wekelijks geconfronteerd met de pijn, gevoelig als hij is. En hoe raar het ook klinkt, het is de pijn die hem een beetje staande houdt.
Bij de grafsteen van mijn grootouders hebben we een herdenkingskistje voor ma gezet. Ze wilde haar lichaam aan de wetenschap schenken. Behalve in ons hart hebben we geen plek om haar te herdenken. De grafsteen en het herdenkingskistje staren roerloos richting het huis waar we net op bezoek waren, dat toevallig of niet pal met de achterkant voor het kerkhof ligt, de plek waar alles in het leven ophoudt.
